ویژگیها
این کتاب به «انجیل اهل بیت» و «زبور آل محمد» و «اخت القرآن» معروف است.. این کتاب اگرچه در موضوع دعا و نیایش است، ولی شامل بسیاری از حقایق علوم و معارف اسلامی و عرفانی، و قوانین و احکام شرعی و مسائل حساس سیاسی و اجتماعی و تربیتی و اخلاقی است که در شکل و قالب دعا امام بدانها اشاره کردهاست.
اسناد
صحیفه سجادیه کامله، مجموعهای از ۷۵ دعا و نیایش بودهاست که سجاد(ع) املا کرده و محمد باقر و برادرش زید بن علی آن را در دو نسخه نوشتهاند. زید بن علی نسخهای که در اختیار داشته برای حفاظت از آن به متوکل بن هارون میدهد.
متوکل بن هارون از اصحاب جعفر صادق(ع) است و میگوید: «از من ۱۱ دعا ساقط شده و من ۶۴ دعا را روایت میکنم». متوکل مجموعهای را که در اختیار داشته به جعفر صادق(ع) عرضه کرده و با نوشته محمد باقر مقابله میکند و هیچ تفاوتی بین آنها نمییابد. او از مجموعه ۷۵ دعای صحیفه، ۶۴ دعا را مینویسد که در مجموعة حاضر تنها ۵۴ دعای آن موجود است.
در روایت محمد بن احمد بن مسلم مطهری فقط ۵۴ دعا چنانکه امروزه هم از صحیفه میبینیم موجود است. بنابراین از اصل صحیفه ۲۱ دعا افتادهاست و در حال حاضر آنچه از صحیفه کامله سجادیه باقی ماندهاست، همین ۵۴ دعاست.
صحیفه از پر نسخهترین کتابهای حدیثی است. نسخههای خطی این کتاب در ایران بیش از سه هزار نسخهاست اگر چه بسیاری از این نسخ، برگرفته از نسخه مجلسی اول است و بدین سبب این نسخهها تفاوت چندانی با هم ندارند. مجلسی اول تعداد طریق خود به صحیفه را بیش از ۶۵۰ هزار طریق میداند
با این حال فصاحت و بلاغت صحیفه حاکی از آن است که نمیتواند کلام غیر معصوم باشد.
صحیفه سجادیه نخستین بار توسط ویلیام چیتیک به زبان انگلیسی ترجمه شدهاست.
شروح
حواشی و شروح زیادی بر این کتاب نوشته شده که تعدادشان از شصت تجاوز میکند و از آن جلمه
- شرح محقق ثانی (به عربی است)
- شرح کفعمی
- شرح شیخ بهائی (بنام حدائق الصالحین)
- شرح فارسی ملا محمد هادی مترجم مازندرانی
- شرح میرداماد (بنام الفوائد)
- شرح محمد باقر مجلسی
- شرح سید علی خان (بنام ریاض السالکین)
- شرح صحیفه لاهیجی اثر قطب الدین شریف لاهیجی
توجه علمای اهل سنت به صحیفه [ویرایش]
در سال ۱۳۵۳ هـ. ق. آیت الله مرعشی نجفی(از مراجع تقلید شیعه) نسخهای از صحیفه سجادیه را برای علّامه جوهری طنطاوی(دانشمند اهل سنت و مفتی اسکندریه و مؤلف تفسیر معروف «الجواهر فی تفسیر القرآن») به قاهره فرستاد. وی پس از دریافت و تشکر از چنان هدیهای گرانبها و ستایش فراوان در پاسخ نوشت:
نامه گرامی، مدتی پیش به ضمیمه کتاب صحیفه از سخنان امام زاهد اسلام، علی زین العابدین بن امام حسین شهید (ع) ریحانه مصطفی (ص) رسید. کتاب را با دست تکریم گرفتم و آن را کتابی یگانه یافتم که مشتمل بر علوم و معارف و حکمتهایی است که در غیر آن یافت نمیشود. به راستی که این از بدبختی ماست که تا کنون بر این اثر گرانبهای جاوید که از میراثهای نبوّت و اهل بیت است، دست نیافته بودیم، من هر چه در آن مطالعه و دقّت میکنم، آن را از گفتار مخلوق برتر و از کلام خالق پایین تر مییابم. راستی چه کتاب کریمی است! خدای شما را در برابر این پیشکش عالی، بهترین پاداش را ببخشد و به نشر علم و هدایت موفّق و مؤیّد بدارد. دیگر آنکه آیا کسی از علمای اسلام این کتاب را شرح کردهاست؟ و آیا چیزی از آن شروح نزد شما یافت میشود یا نه؟
آیه الله مرعشی در پاسخ به نامهٔ علامه طنطاوی تعدادی از شروح صحیفهٔ سجادیه را نام برده و به همراه آن کتاب «ریاض السالکین» و برخی کتب دیگر را برای وی ارسال میدارد که این بار نیز علامه طنطاوی از این نامه خوشحال شده، مینویسد:
نامه شریف به ضمیمه کتاب «ریاض السّالکین» در شرح صحیفه امام زین العابدین علی بن الحسین السِّبط، و کتابهای دیگر، که در باب خود از کتب بی نظیر بود رسید، و من آن را به دانشمند فاضل سید محمّد حسن أعظمی هندی منشی کلّ جماعت اخوت اسلامی تسلیم کردم و او آن را به عنوان هدیه شما به من و هدیه من به جمعیت، در کتابخانه جمعیّت گذاشته، تا نفعش دائمتر و شاملتر و عمومیتر باشد. و من به حول و قوّه خدای تعالی آماده و مجهّزم که انشاء الله شرحی بر این صحیفه گرامی بنویسم.
البته در گذشته این کتاب توسط دانشمندان دیگر اهل سنت که به آن دست یافتهاند هم مورد توجه و استفاده واقع شدهاست: ابن جوزی در خصائص الائمه، ابن ابیالحدید در شرح نهجالبلاغه، و حافظ سلیمان بن ابراهیم القندوزی در ینابیع المودة] از صحیفه سجادیه نام برده، بخشهایی از دعاهای آن را نقل نمودهاند. شیخ سبط بن جوزی پس از مطالعه و دقت نظر در صحیفه سجادیه مینویسد:
اگر زین العابدین و صحیفه او نبود، مسلمانان راه و روش مخاطبه با خدا و مکالمه و رازگویی با او را در مقام عرض حاجت به بارگاه ربوبی را نمیدانستند، و او بود که شیوه گفتگو با آفریدگار بزرگ و شکوه بردن در سختیها و گرفتاریها به پیشگاه او را به ما آدمیان آموخت. «بنابراین، او نسبت به مردم تا روز رستاخیز، حق آموختن و آگاهاندن را دارد.»
تأييدشده توسط ناظران سايت آقايان كهنسال و پويا